DAG

ZACHEM

Z początkiem lat 60. ubiegłego wieku testowano w Zakładach doświadczalne instalacje produkcji izocyjanianów, dienów i poliwęglanów. Prowadzono prace studialne dla budowy kompleksu poliuretanowego. W następnej dekadzie zainwestowano w produkcję elastycznych pianek poliuretanowych, instalacje elektrolizy solanki, fosgenu, DNT, toluenodiaminy (TDA), toluenodiizocyjanianu (TDI) i epichlorohydryny (EPI) oraz pianek sztywnych i kształtek z pianek poliuretanowych (PUR) dla przemysłu motoryzacyjnego. Profil produkcji Zakładów Chemicznych ewoluował przez dekady uwzględniając potrzeby rynku oraz sytuację polityczno – ekonomiczną kraju. Zależał również od zastoju inwestycyjnego, który w ubiegłym wieku wynikał z kłopotów gospodarczych Polski.

Podstawowe i najważniejsze produkty wytwarzane w Zakładach w ostatnim okresie ich działalności to toluenodiizocyjanian (TDI), chlorek allilu, epichlorohydryna (EPI), kwas solny (HCl), wodorotlenek sodu (NaOH) i podchloryn sodu (NaClO). TDI to organiczny związek chemiczny z grupy aromatycznych izocyjanianów, wykorzystywany do syntezy tworzyw poliuretanowych. Podobnie chlorek allilu stosowany jest głównie w syntezie organicznej do wprowadzania grupy allilowej (CH₂=CHCH₂₋), a także do produkcji leków, barwników, tworzyw sztucznych i środków owadobójczych oraz gliceryny. Jest to organiczny związek chemiczny z grupy chlorowych pochodnych olefin.

Epichlorohydryna (EPI) w Zakładach Chemicznych „Zachem” w Bydgoszczy wykorzystywana była do produkcji żywic epoksydowych. Ponadto wykorzystywana może być do produkcji syntetycznego glicerolu, elastomerów, plastyfikatorów, eterów i estrów glicydylowych oraz wodoodpornych żywic stosowanych w przemyśle papierniczym. Jest ona wykorzystywana także w przemyśle tekstylnym, włókienniczym do produkcji papieru wodoodpornego, jak również do bardzo szerokiego wachlarza produkcji związków powierzchniowo czynnych, bakteriocydów, insektycydów, fungicydów, farmaceutyków, dodatków do lubrykantów, inhibitorów korozji, związków stosowanych w galwanotechnice cynku, opóźniaczy zapłonu, polimerów zapewniających izolację przewodów elektrycznych, jak również związków bazujących na uretanach.

Substancje takie jak kwas solny, wodorotlenek sodu czy podchloryn sodu to substancje z grupy nieorganicznych, które były powszechnie wykorzystywane przy produkcjach prowadzonych w „Zachemie” w Bydgoszczy, jako środki podstawowe.

Z wyrobów produkowanych na znacząca skalę wymienić można pianki poliuretanowe. Związki te (poliuretany PUR lub PU) to polimery, które wytwarza się na drodze addycyjnej polimeryzacji, wielofunkcyjnych izocyjanianów oraz amin i alkoholi. Ilościowo najważniejszym zastosowaniem poliuretanów są pianki. Pianki PU wykorzystuje się w przemyśle meblarskim (gąbki tapicerskie, materacowe), samochodowym (gąbki tapicerskie, sztywne pianki zderzaków, elementy wystroju wnętrza, amortyzatory) oraz obuwniczym, a także tekstylnym (tkaniny z podszewkami gąbczastymi, tkaniny ociepleniowe). Ostatnim zastosowaniem produktów są gąbki do kąpieli i rozmaite materiały izolacyjne, kity uszczelniające, spoiwa jak również kleje.

W latach najsilniejszego rozwoju „Zachem” zatrudniał ponad 7 tysięcy pracowników (7278 osób w roku 1976), a następne 6 tysięcy pracowało w firmach współpracujących. Zakłady Chemiczne zajmowały 484 ha powierzchni oraz posiadały 120 km dróg z własną komunikacją autobusową, jak również 70 km torów kolejowych z własnym przystankiem kolejowym Bydgoszcz – Żółwin. Dla pracowników dostępne były przedszkole, szkoła dla dzieci, a młodzież była od razu edukowana w kierunku chemicznym. W granicach „Zachemu” pracownicy korzystali ze stołówki, przychodni i małego szpitala oraz domu kultury, w którym odbywały się rozmaite spotkania i konkursy, jak na przykład „Konkurs tańca towarzyskiego o puchar Dyrektora »Zachemu« ”. Na obszarze Zakładów Chemicznych „Zachem” nie brakowało oczywiście infrastruktury profesjonalnej, czyli elektrociepłowni, straży pożarnej, ale przede wszystkim stacji ratownictwa chemicznego.

30 stycznia 1976 roku powołano Bydgoski Klub Sportowy „Chemik” o barwach: biały, niebieski, czerwony. Prócz stadionu sportowego, „Chemik” posiadał również halę sportową na Wyżynach i rzeszę oddanych kibiców. Lata świetności „Zachemu” to również bardzo szeroko zakrojone świadczenia socjalne i infrastruktura taka jak: kino, własna gazeta „Głos Zachemu” wydawana w latach 1964-1989, radiowa rozgłośnia zakładowa, drukarnia, hotele robotnicze, a nawet tuczarnia trzody chlewnej. Pracownicy zakładowi „Zachemu” mogli spędzać wakacje w ośrodku zakładowym w Sopocie lub sanatorium w Ciechocinku.

Ciech