Remediacja to oczyszczenie środowiska gruntowo-wodnego z zanieczyszczeń, które w nim występują. Obowiązująca w Polsce ustawowa definicja remediacji wynika z Ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. Ustawa wprowadziła do słownika pojęć definicję remediacji jako „poddanie gleby, ziemi i wód gruntowych działaniom mającym na celu usunięcie lub zmniejszenie ilości substancji powodujących ryzyko, ich kontrolowanie oraz ograniczenie rozprzestrzeniania się, tak aby teren zanieczyszczony przestał stwarzać zagrożenie dla zdrowia ludzi lub stanu środowiska, z uwzględnieniem obecnego i, o ile to możliwe, planowanego w przyszłości sposobu użytkowania terenu; remediacja może polegać na samooczyszczaniu, jeżeli przynosi największe korzyści dla środowiska” (art. 3 pkt 31b).

W szerokim jednak znaczeniu tego pojęcia często kryje się także rozumienie procesu remediacji w powiązaniu z rekultywacją i rewitalizacji, mimo iż oznaczają one zupełnie co innego. 

REMEDIACJA + REKULTYWACJA + REWITALIZACJA

Rekultywacja jest etapem, który z reguły realizowany jest po zakończeniu etapu oczyszczania środowiska i obejmuje prace związane z zagospodarowaniem terenu. Z kolei rewitalizacja wieńczy długotrwały i kosztowny proces remediacji. Są to zintegrowane działania, które pozwalają na przywrócenie pierwotnych funkcji terenu, który poddany był oczyszczaniu. Jeśli to nie możliwe – na tym etapie projektowane są nowe funkcje terenu o znaczeniu użytkowym, ekonomicznym albo społecznym. Wiąże się to często z przebudową i modernizacją oczyszczanej strefy. 

TEORETYCZNE ZAŁOŻENIA TECHNOLOGICZNE BUDOWY JEDNOSTKI PODCZYSZCZAJĄCEJ W SYSTEMIE REMEDIACYJNYM (zgodnie z AGH, 2017)

 

Zasadnicza remediacja środowiska gruntowo-wodnego związana jest z usuwaniem zanieczyszczeń z warstwy wodonośnej, z zastosowaniem techniki pump-and-treat, co docelowo prowadzi do zmniejszania się poziomu stężeń niepożądanych substancji chemicznych oraz ograniczenia rozmiaru obszarów zanieczyszczonych. Remediacja w typowych warunkach wymaga zazwyczaj wysokich nakładów finansowych oraz czasu na realizację. Projektowanie remediacji środowiska gruntowo-wodnego, bardzo często obejmuje również działania doraźne związane z ograniczaniem lub skutecznym powstrzymaniem rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń. Sytuacja taka ma miejsce w szczególności, gdy migrująca chmura zanieczyszczeń stwarza realne zagrożenie zanieczyszczenia ujęć wód podziemnych oraz może mieć wpływ na pogorszenie jakości wód powierzchniowych. 

 

SCHEMAT INSTALACJI ZE WSKAZANIEM POSZCZEGÓLNYCH MODUŁÓW TECHNOLOGICZNYCH (wg firmy REMEA, 2021)

 

Należy zwrócić uwagę, że oczyszczenie środowiska do stanu pierwotnego jest bardzo trudne i wymaga zaangażowania często znacznych środków technicznych i finansowych. Jako wynik kompromisu, o wiele częściej prowadzi się oczyszczanie środowiska do poziomu akceptowalnego, przy czym najczęściej oznacza on występowanie stosunkowo niskich stężeń zanieczyszczeń charakterystycznych dla klas jakościowych wody, wskazujących na jej „stan zadowalający” (Dz. U. z 2019 r., poz. 2148). Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 11 października 2019 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu jednolitych części wód podziemnych pod pojęciem „stanu zadowalającego” rozumie się III klasę jakości wody podziemnej, oznaczającą, że są to wody zadowalającej jakości, w których wartości elementów fizykochemicznych są podwyższone w wyniku: (a) naturalnych procesów zachodzących w wodach podziemnych lub (b) słabego wpływu działalności człowieka.

 

Oczekiwany efekt ekologiczny

 

Z głównym celem projektu remediacyjnego można się zapoznać podczas spaceru na ścieżce edukacyjnej, czytając tablicę informacyjną, która znajduje się niedaleko skrzyżowania ulicy Plątnowskiej i torów kolejowych relacji Bydgoszcz-Toruń w Łęgnowie-Wsi, blisko studni A1 dawnego ujęcia barierowego Zakładów Chemicznych „ZACHEM” S.A. Projekt służy przede wszystkim interesowi publicznemu i przyczynia się do efektywnej realizacji celów Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisk poprzez likwidację bezpośredniego zagrożenia środowiskowego w obszarze oddziaływania dawnych Zakładów Chemicznych „ZACHEM” S.A. w Bydgoszczy ze szczególnym uwzględnieniem ochrony bezcennego obszaru Natura 2000 Dolina Dolnej Wisły oraz wyeliminowanie bezpośredniego zagrożenia zdrowotnego mieszkańców osiedli Łęgnowo-Wieś i Łęgnowo zlokalizowanych w obszarze migracji zanieczyszczeń z rejonu kompleksu składowisk przy ul. Zielonej.

Realizowany projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Spójności w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 2014-2020, działanie 2.5 „Poprawa jakości środowiska miejskiego” oś priorytetowa II „Ochrona Środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu”.